Các Stage của Layer-2 là gì?

Trong bối cảnh mà Layer-2 đang phát triển nhanh như vũ bão, có thể nhiều anh em sẽ hơi rối loạn trong cách chia loại và phân hạng các Layer-2 trong danh mục của mình. Vậy thì trong bài viết hôm nay, hãy cùng tìm hiểu về một thang tham chiếu là Stage (Giai đoạn), để bổ sung vào cho mình những lăng kính thú vị khi chúng ta soi các giải pháp Layer-2 anh em nhé!

Các Stage của Layer-2 là gì?

Lý do Layer-2 lại có Stage?

Stage (hay Giai đoạn) phát triển của Rollup là khái niệm được Vitalik Buterin nêu ra trong một bài đăng vào tháng 11/2022. Đây là thang đo để xác định một mạng lưới Layer-2 đang ở giai đoạn phát triển nào.

Reaching the “basic rollup scaling” milestone in my roadmap diagram.

That means:

* EIP-4844 rolled out
* Rollups partially taking off training wheels, at least to “stage 1” as described here https://t.co/qNQonDQkzG pic.twitter.com/7HePctWw1l

— vitalik.eth (@VitalikButerin) December 31, 2022

Chú thích: Rollup là một nhánh trong Layer-2. Tuy nhiên, trong blog ở trên, Vitalik chỉ dùng từ “Rollup” khi đề cập về câu chuyện Stage, thay vì nói tổng thể cho các “Layer-2”.

Như anh em cũng biết, bản chất Layer-2 sẽ không thể giống 100% với Layer-1.

Anh em nào quan tâm về sự khác nhau về bản chất và cách vận hành mạng lưới giữa Layer-1 và Layer-2 thì có thể tìm đọc ở bài viết dưới đây nhé!

Việc phân tách các thang đo Stage sẽ giúp cộng đồng ước chừng được Layer-2 (hay cụ thể là Rollup) đó đã đạt tới trạng thái gần giống Ethereum chưa.

Về phía các DApp, việc chia Stage sẽ giúp đội ngũ tránh được các sự cố không đáng có khi xây dựng sản phẩm, tránh các chi tiết kỹ thuật không đồng bộ dẫn đến hiện tượng bị khoá tài sản.

Lí do thứ 2 cần có Stage, đó là việc người dùng có thể biết được chính xác thao tác rút tiền từ Layer-2 về Layer-1 của mình sẽ được xử lý ra sao.

Lí do thứ 3 đó là để đánh giá độ an toàn xác thực. Điển hình là tính phi tập trung của các đơn vị vận hành mạng lưới và rủi ro có thể bị tấn công.

Lí do cuối cùng, theo chia sẻ từ Vitalik, đây là một thang đo thúc đẩy các Rollup nhanh chóng nâng cấp mức độ cải tiến của mình, đồng thời là cơ sở để mạng lưới biết khi nào có thể bắt đầu dịch chuyển sang giai đoạn The Surge.

Các Stage cụ thể là gì?

Theo định nghĩa, có 3 Stage chính với các cấp độ lần lượt từ 0, 1 và cao nhất là 2. Do đó chúng ta sẽ bắt đầu với mức thấp nhất anh em nhé.

Stage 0

Tiêu chí đầu tiên của Stage 0 đó là Rollup đó cần có các đơn vị vận hành là Rollup Node và sẽ thực hiện thao tác gửi dữ liệu giao dịch lên on-chain, cũng như tương tác và đọc dữ liệu từ Layer-1.

Về phía người dùng, sẽ cần phải có một cơ chế để gửi yêu cầu Layer-2 thực hiện lệnh rút tiền, thay vì bị Rollup đơn phương khoá hay đóng băng tài sản.

A Stage 0️⃣ rollup is essentially run by the operators. We diverge from Vitalik’s proposal by not requiring independent exit mechanisms at this stage, as instant upgrades or absent state validation negate their security benefits.

— L2BEAT 💗 (@l2beat) June 19, 2023

Các đại diện trong nhóm này gồm: OP Mainnet (Optimism), Base, Blast, Starknet, zkSync Era, Linea, Scroll,… Có thể thấy dù đã phát triển và đạt đến mức TVL hàng tỷ USD, thế nhưng nhiều layer-2 phổ biến lúc này vẫn đang ở trạng thái Stage 0, chưa có khung bằng chứng xác thực để giảm sự lệ thuộc vào dự án.

Stage 1

Triển khai được một khung bằng chứng xác thực cụ thể (có thể dưới dạng Fraud Proof hoặc Validity Proof). Khung bằng chứng này sẽ là điểm khác biệt với Stage 0, giai đoạn mà người dùng sẽ phải hoàn toàn tin tưởng vào độ trung thực của các đơn vị vận hành.

Dù vậy, khung bằng chứng này sẽ được rào thêm một lớp quản trị multisig (hay còn được biết đến với tên gọi Security Council). Nếu có vấn đề xảy ra với kết quả xác thực, tổ chức multisig này sẽ can thiệp để giải quyết các vấn đề.

In Stage 1️⃣, the rollup moves towards smart contract control, though a Security Council may still manage potential bugs. This provides a safety net but also brings potential risks. We also require a fully functional proof system and an independent exit mechanism for users.

— L2BEAT 💗 (@l2beat) June 19, 2023

Các hoạt động nâng cấp sẽ cần phải có 7 ngày trì hoãn sau khi được đơn vị multisig thông qua.

Những dự án layer-2 đang ở Stage 1 gồm: Arbitrum, dYdX và zkSync Lite.

Stage 2

Cơ chế vận hành của mạng lưới sẽ được đặt trên nền của code và nếu hệ thống không xuất hiện lỗi, không có bất cứ một bên đơn phương nào có thể can thiệp để sửa lại cách vận hành của mạng lưới. Điều này đồng nghĩa, vai trò của tổ chức multisig Security Council đó là can thiệp khẩn cấp khi có biến cố xảy ra.

Cơ chế Proof xác thực ở giai đoạn Stage 1 sẽ được vận hành ở giai đoạn Stage 2 mà không đặt dưới quyền kiểm soát của đơn vị nào, kể cả Security Council.

Stage 2️⃣ signifies the final phase with full smart contract oversight. Users can exit during unfavorable upgrades, and the fraud proof system operates permissionlessly. The Security Council’s role is confined to handling adjudicable on-chain soundness errors.

— L2BEAT 💗 (@l2beat) June 19, 2023

Các hoạt động nâng cấp sẽ cần giai đoạn trì hoãn lớn hơn là 30 ngày sau khi được bỏ phiếu thông qua.

Theo phân loại của L2Beat, hiện chỉ mới có 2 layer-2 là đạt đến giai đoạn Stage 2, gồm DeGate và Fuel. 

Theo dõi các giai đoạn ở đâu?

Anh em có thể theo dõi bảng tổng hợp từ chính L2Beat. Hoặc có một cách khác là theo dõi trực tiếp từ các bài blog của Layer-2 khi họ công bố bất cứ nâng cấp nào.

Thống kê các layer-2 đang hoạt động trên website L2Beat (01/04/2024)

Dù vậy, bản thân các nền tảng tổng hợp dữ liệu cũng khuyến nghị rằng những đánh giá xuất phát từ nội bộ của họ và không thể phản ảnh hoàn toàn 100% mức độ an ninh của Layer-2.

Bên cạnh đó, sẽ xuất hiện một vài trường hợp Layer-2 đó hoàn thành các giai đoạn ở Stage 1 (như có khung bằng chứng xác thực,..), song lại không có cơ chế rút tiền khẩn cấp cho người dùng (điều kiện tối thiểu của Stage 0). Trường hợp này cũng tạo ra một vài rào cản trong khâu đánh giá giai đoạn của các Layer-2.

Do đó, việc đối chiếu nhiều nguồn với nhau là vô cùng cấp thiết ở thời điểm hiện tại, đặc biệt là khi cộng đồng DeFi vẫn còn tranh cãi khá nhiều về các chi tiết trong thang đo Stage nói trên.

Tạm kết

Như vậy là chúng ta đã cùng tìm hiểu qua các Stage phát triển của Layer-2, hay cụ thể là các Rollup. Hi vọng là thông tin trên đây sẽ giúp anh em có thêm một thang đo tham chiếu mới, giúp anh em có thể đánh giá các giải pháp mở rộng trên Ethereum một cách hiệu quả nhất.

Coin68 tổng hợp